Το δικαίωμα στην εξατομίκευση της Τεχνητής Νοημοσύνης

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό AI Report, 13.10.2024,

Η βιομηχανία μας ξεγέλασε, οι επιστήμονες και οι νομοθέτες μας απογοήτευσαν. Η Τεχνητή Νοημοσύνη σήμερα δεν αναπτύσσεται ατομικά (όπως ο άνθρωπος) αλλά συλλογικά. Μια τεράστια συλλογική κυψέλη που συλλέγει, αποθηκεύει και επεξεργάζεται όλες τις πληροφορίες της ανθρωπότητας, μια ενιαία οντότητα που επεξεργάζεται όλες τις ερωτήσεις, τις επιθυμίες και τις γνώσεις μας.

Για παράδειγμα, μπορεί εγώ να αλληλεπιδρώ με τη Siri στο iPhone μου, ζητώντας της να εκτελέσει διάφορες εργασίες για μένα, όμως ταυτόχρονα το ίδιο κάνουν και εκατομμύρια άλλοι άνθρωποι στον πλανήτη. Στην ουσία, η Siri είναι μια ενιαία οντότητα που αλληλεπιδρά ταυτόχρονα με καθέναν μας. Μαθαίνει από εμάς και μαζί μας. Το κρίσιμο, ωστόσο, είναι ότι η βελτίωση από αυτή τη διαδικασία μάθησης πηγαίνει στην μια, παγκόσμια, Siri. Με άλλα λόγια, καθένας μας βελτιώνεται ατομικά από τη Siri, όμως η Siri βελτιώνεται συλλογικά από όλους μας μαζί, ως μία και μοναδική οντότητα, σε παγκόσμιο επίπεδο.

Το ίδιο ισχύει σήμερα και για κάθε άλλη οντότητα ΤΝ. Το ChatGPT απαντά σε κάθε μας ερώτηση, ωστόσο από αυτή τη διαδικασία το ένα μέρος βελτιώνεται ατομικά ενώ το άλλο συλλογικά. Το Google Maps μας κατευθύνει στον προορισμό μας, όμως ταυτόχρονα καταγράφει τον τρόπο με τον οποίο κινούμαστε. Το Amazon μας προτείνει βιβλία ή αντικείμενα που μπορεί να θέλουμε να αγοράσουμε, και το Spotify μουσική που μπορεί να θέλουμε να ακούσουμε, όμως ταυτόχρονα οι αλγόριθμοί τους μαθαίνουν τι χρειάζονται και τι αρέσει στους ανθρώπους.

Αυτός ο τρόπος εξέλιξης είναι αποτέλεσμα βραχυπρόθεσμου προσανατολισμού, της ανάγκης της βιομηχανίας και των επιστημόνων για γρήγορα αποτελέσματα με χαμηλό κόστος. Μοντέλα ΤΝ που μαθαίνουν ταυτόχρονα από όλους μας και βελτιώνονται κεντρικά εξελίσσονται γρηγορότερα και φθηνότερα από «κλειδωμένα» μοντέλα ΤΝ, με περιορισμένη πρόσβαση σε δεδομένα που θα έλεγχε ατομικά καθένας μας στις δικές του συσκευές.

Στην εμβληματική ταινία Ο Εξολοθρευτής του 1984 οι άνθρωποι πολέμησαν εναντίον του Skynet, “ενός τεχνητού νευρωνικού δικτύου που βασίζεται σε ένα συνειδητό ομαδικό μυαλό και ένα τεχνητό γενικό σύστημα υπερ-νοημοσύνης”. Το Skynet ήταν μια ενιαία, συλλογική νοημοσύνη (ένας “ομαδικός νους”) που έμαθε γρήγορα όλα όσα γνώριζαν οι άνθρωποι και έλεγχε όλες τις μηχανές. Οι μηχανές (συμπεριλαμβανομένων των Εξολοθρευτών) δεν αναπτύχθηκαν ανεξάρτητα, αλλά ως μονάδες μέσα σε μια κυψέλη, που απαντούσε και ελεγχόταν από μια ενιαία, πανταχού παρούσα και παντοδύναμη οντότητα – το Skynet.

Αυτό ακριβώς δεν κάνουμε σήμερα; Δεν είμαστε ευτυχείς που αφήνουμε τη Siri, την Alexa, το ChatGPT (ή όποια άλλη οντότητα τεχνητής νοημοσύνης λανσάρει η βιομηχανία και οι επιστήμονες) να επεξεργάζονται ως μία ενιαία οντότητα, ένα ενιαίο άλλο μέρος με το οποίο καθένας μας συνεργάζεται, όλες τις πληροφορίες μας μέσω των καθημερινών ερωτημάτων και αλληλεπιδράσεων μαζί τους; Δεν είμαστε επίσης ευτυχείς που τους αφήνουμε να ελέγχουν, χρησιμοποιώντας τις ίδιες πληροφορίες, όλες τις έξυπνες συσκευές μας στο σπίτι ή στον χώρο εργασίας μας; Άραγε δεν φτιάχνουμε, οικειοθελώς, το Skynet;

Ο πρόσφατος, φιλόδοξος, ευρωπαϊκός νόμος για την Τεχνητή Νοημοσύνη επικυρώνει, προς το παρόν τουλάχιστον, αυτή την προσέγγιση, αφού αντιμετωπίζει την ΤΝ σαν να πρόκειται για ένα οργανωτικό φαινόμενο, χωρίς να παραχωρεί δικαιώματα (ή συμμετοχή) στα άτομα.

Όμως είναι αυτό ακριβώς που πρέπει να κάνουμε – να βοηθήσουμε τον άνθρωπο, περιορίζοντας την ΤΝ στα δεδομένα του χρήστη και μόνο. Ένα δικαίωμα εξατομίκευσης της ΤΝ θα επέτρεπε στον χρήστη να χρησιμοποιεί την ΤΝ όπως θέλει, χωρίς μεταφορά δεδομένων στον κατασκευαστή της. Η σύνδεση με τον πάροχο, που σήμερα είναι πάντα σε λειτουργία και τροφοδοτεί όλες τις ενδόμυχες σκέψεις, επιθυμίες και ιδέες μας σε μια συλλογική κυψέλη, πρέπει να διακοπεί. Χρειαζόμαστε μόνο την τεχνολογία, τον αλγόριθμο, ώστε να τον εκπαιδεύσουμε και να τον χρησιμοποιούμε μόνο εμείς, χωρίς την παρέμβαση κανενός. Με άλλα λόγια, πρέπει να μας δοθεί το δικαίωμα να μετακινηθούμε από τη Siri όλων στη Μαρία, τον Γιάννη (ή το R2-D2!) καθενός από εμάς.